Bài văn khắc trên bia đá ghi sự tích Lm. Inhaxiô Nguyễn Ngọc Tuyên

 

Bản nguyên văn - phiên âm - dịch nghĩa của NTS:

- Nguyên văn:

降生壹千玖百壹年零

恭誌

聖號衣那吹烏靈牧，兼參辦閣臣阮大人

貫輔越社，繄自幼年，超乎凢世，托俗童身，妙金鎚玉琢之雅化，捿身修院，學先師往聖之格言。於嗣德年間，奉隨鑒官，適於西土，該國音字老通，羅星聖史閑習，侯從鑒官，直到鱸瑪城殿，伏謁教皇，面見，躡歸葩𱓜省城。降生一千八百六拾五年，職封聖爵，正權，居在法國年零，返迴本國，正意遵講聖教，接皇帝旨，欽領參辨閣臣，政行，國君愛慕。數年之後，奏請辭職，告退原銜，講蒞教人。適咸宜元年七月，匪徒扇亂，擾害教人，遇匪致命，至於楊祿教堂。

鳴呼！遭彼運屯，嗟呼及矣，謹以牌誌。

成泰拾叁年陸月初捌日，歲次辛丑造。

右輔越社參辨閣臣阮之牌

靈牧江包卑吹些學

靈牧𠀧蘇盧迷烏仁

靈牧茱移權仝謹誌。

- Phiên âm:

Giáng sinh nhất thiên cửu bách nhất niên linh

Cung chí

Thánh hiệu Y na xuy ô Linh mục, kiêm Tham biện các thần Nguyễn đại nhân

Quán Phụ Việt xã, ê tự ấu niên, siêu hồ phàm thế, thác tục đồng thân, diệu kim chùy ngọc trác chi nhã hóa, tê thân tu viện, học tiên sư vãng thanh chi cách ngôn. Ư Tự Đức niên gian, phụng tùy Giám quan thích ư Tây thổ, cai quốc âm tự lão thông, La tinh, thánh sử nhàn tập, hậu tòng Giám quan, trực đáo Lư Mã thành điện, phục yết giáo hoàng, diện kiến, niếp quy Ba Đông tỉnh thành. Giáng sinh nhất thiên bát bách lục thập ngũ niên, chức phong thánh tước chính quyền, cư tại Pháp quốc niên linh, phản hồi bản quốc, chính ý tôn giảng thánh giáo, tiếp hoàng đế chỉ, khâm lĩnh Tham biện các thần, chính hành, quốc quân ái mộ. Số niên chi hậu, tấu thỉnh từ chức, cáo thối nguyên hàm, giảng lị giáo nhân. Thích Hàm Nghi nguyên niên thất nguyệt, phỉ đồ phiến loạn, nhiễu hại giáo nhân, ngộ phỉ trí mệnh, chí ư Dương Lộc giáo đường.

Ô hô! Tao bỉ vận truân, ta hô cập hĩ, cẩn dĩ bài chí.

Thành Thái thập tam niên lục nguyệt sơ bát nhật, tuế thứ Tân Sửu tạo

Hữu Phụ Việt xã Tham biện các thần Nguyễn chi bài

Linh mục Giang bao ti xuy ta Học

Linh mục Ba tô lô mê ô Nhân

Linh mục Chu di Quyền đồng cẩn chí

- Dịch nghĩa:

Năm Thiên Chúa giáng sinh 1901,

Kính ghi

Linh mục Thánh hiệu Y Na Xuy Ô (Inhaxiô), kiêm chức Tham biện các thần Nguyễn đại nhân

Quê quán xã Phụ Việt, từ nhỏ đã siêu vượt thế tục, gửi thân đồng tử, khéo xây nền giáo hóa thanh nhã như dùi vàng mài ngọc, ở tu viện học tập lời răn của bậc tiên sư, vãng thánh. Niên hiệu Tự Đức, phụng mệnh theo quan Giám mục sang phương Tây, thông thạo tiếng nói, chữ viết nước ấy, lại học làu chữ La tinh cùng Thánh sử, sau theo quan Giám mục thẳng đến điện thành La Mã, yết kiến Giáo hoàng, được ngài gặp mặt, rồi trở về tỉnh thành Ba Đông (?). Năm 1865, [ngài] thụ phong Linh mục, ở Pháp mấy năm, rồi trở về nước, chuyên tâm giảng dạy thánh giáo. Tiếp thánh chỉ của Hoàng đế, ngài khâm lĩnh chức Tham biện các thần, thi hành chính sự, được vua yêu mến. Sau vài năm, ngài tấu xin từ chức, lui về làm chức cũ, giảng dạy khắp giáo dân. Tháng 7 năm Hàm Nghi thứ nhất, giặc cướp làm loạn, quấy nhiễu, giết hại giáo dân, ngài bị giặc giết ở giáo đường Dương Lộc.

Than ôi! Gặp phải buổi vận gian truân, việc đã thế ấy [biết phải làm sao]! Nay kính cẩn ghi lại sự tích.

Lập ngày mùng 8 tháng 6 năm Thành Thái thứ 13 (1901), tức năm Tân Sửu

Bài vị của Tham biện các thần họ Nguyễn, người xã Phụ Việt

Linh mục Giang bao ti xuy ta (Gioan Baotixita) Học

Linh mục Ba tô lô mê ô (Phêrô) Nhân

Linh mục Chu di (Giuse) Quyền cùng kính ghi.

+++

Bài viết của GS Nguyễn Lý Tưởng:

BÀI VĂN KHẮC TRÊN BIA ĐÁ GHI SỰ TÍCH LM INHAXIÔ NGUYỄN NGỌC TUYÊN

tử đạo tại Dương Lộc, Quảng Trị ngày 8/9/1882 do ba người học trò của ngài là Gioan Baotixita Ngô Văn Học, Batôlômêô Nguyễn Phùng Nhơn và Giuse Nguyễn Ngọc Quyền phụng lập năm 1901. (GS Nguyễn Lý-Tưởng dịch từ Hán văn ra tiếng Việt.)

Phiên âm Hán văn:

“Giáng Sinh nhất thiên cửu bách linh nhất. Cung chí, Thánh hiệu Inhaxiô Linh Mục kiêm Tham Biện các, quán Phụ Việt xã, ế tự ấu thời siêu hồ phàm thế, thác tục đồng thân, diệu kim trùy ngọc, trác chi nhã hóa, nõa thân tu viện học tiên sư Kinh Thánh chi cách ngôn. Ư Tự Đức niên gian, phụng tùy Giám quan chu ư Tây thổ, cai quốc âm tự, lão thông La tinh, thánh sử nhàn tập, hậu tùng Giám quan trực đáo La Mã thành điện, phục yết Giáo Hoàng diện kiến, nhiếp quy Ba Năng tỉnh thành. Giáng Sinh nhất thiên bát bách lục thập ngũ niên chức phong thánh tước, chính quyền. Cư tại Pháp quốc linh niên, hồi bản quốc, chính ý tôn giảng Thánh giáo, tiếp Hoàng đế chi chiếu khâm lãnh Tham biện các thấn, chính hành, quốc quân ái mộ. Sổ niên chi hậu, tấu thỉnh từ chức, cáo thối, nguyên thuật giảng lỵ giáo dân thích. Hàm Nghi nguyên niên, thất nguyệt, phỉ đồ phiến loạn, nhiễu hại giáo dân, ngộ phỉ trí mạng chí vu Dương Lộc giáo đường.

“Ô hô! Tao bỉ vận truân, ta hồ cập hỉ, cẩn dĩ bi chí.

Thành Thái thập tam niên, lục nguyệt, sơ bát nhật, tuế thứ Tân Sửu, tạo chi.

Hữu Phụ Việt xã, Tham Biện các thần Nguyễn.

Linh Mục Gioan Baotixita Học

Linh Mục Batôlômêô Nhơn

Linh Mục Giuse Quyền

Dịch nghĩa:

“Năm Thiên Chúa giáng sinh 1901, nay cung kính ghi chép vào bia đá như sau:

Linh Mục Inhaxiô kiêm chức tham Biện, quê quán ở xã Phụ Việt (hữu), tỉnh Quảng Bình, từ nhỏ đã là người siêu phàm, sớm bỏ đời đi tu, mài vàng dũa ngọc được nên tốt đẹp, uốn nắn thân mình ở chốn tu viện để học Kinh Thánh với các bậc tiên sư.

“Dưới thời Tự Đức, theo Giám Mục đi qua Tây, am hiểu quốc âm (Hán tự), làu thông La tinh, thường lúc nhàn rỗi thì học Kinh Thánh. Ngài theo Giám Mục đến thành La Mã, yết kiến Đức Giáo Hoàng, sau đó trở về Pe năng (Mã Lai). Năm 1865 (1) chính thức thọ phong Linh Mục, ở tại Pháp mấy năm rồi trở về nước lo giảng dạy đạo Thánh. Nhận được chiếu chỉ của Hoàng đế, lãnh chức Tham Biện, thi hành chính trị được vua ái mộ. Mấy năm sau, xin từ chức, trở về lo việc đạo, được giáo dân quý mến. Tháng Bảy, Hàm Nghi Nguyên niên (1885) bọn giặc cướp nổi loạn, nhiễu hại giáo dân, ngài bị giặc giết tại nhà thờ Dương Lộc.

“Than ôi! Bởi gặp vận xấu nên phải gian truân! Vậy kính cẩn ghi chép lại sự tích.

Năm Thành Thái thứ 13 tháng 6 ngày 8 tức năm Tân Sửu (1901) làm bia nầy.

Các học trò của quan Tham Biện họ Nguyễn, người xã Phụ Việt (hữu) là:

Linh Mục Gioan Baotixita Học

Linh Mục Babôlômêô Nhơn

Linh Mục Giuse Quyền

Đồng lập bia nầy.

(Chú thích: Theo theo tài liệu chính thức của Giáo phận Huế: Cha Nguyễn Ngọc Tuyên chịu chức Linh Mục vào ngày 17/2/1864 tại Đại chủng viện Mans (Pháp), về Huế năm 1865. Văn bia ghi ngài chịu chức Linh Mục năm 1865 là không đúng. Theo văn bia ghi Cha Tuyên bị quân Văn Thân giết vào tháng 7 âm lịch, chính xác là ngày 8 tháng 9 năm 1885)

- Ảnh: Dương Thanh Đạt